Het is vrijdagavond, de kerstvakantie is begonnen. Ik draai de nieuwe CD van Paul McCartney: Egypt Station. Geen idee of dit kunstwerk iets te maken heeft met Kerstmis, of met vakantie, of met kerstvakantie. Niet belangrijk. Een nieuwe McCartney wil ik gewoon beluisteren, dus ik heb ‘m via de bibliotheek besteld bij Muziekweb. Ik moet zeggen, er staan aardige, in een aantal gevallen zelfs mooie liedjes op maar een meesterwerk lijkt het me niet te zijn, hoewel het natuurlijk wel het werk van een meester is…

Ik besef nog niet ten volle dat het vakantie is. Dat is prima, alleen al het besef dat dát besef gaat doordringen, is een heerlijk besef…

De kerstdagen staan nu voor de deur. Eigenlijk zijn de kerstdagen al begonnen, immers als je op een basisschool werkt, vier je al Kerstmis vóór dat het echte Kerstmis is aangebroken. Ik houd van een rustige kerstmis. Niet teveel gedoe, niet teveel mensen, hou-het-maar-redelijk-gewoon.

Bij ons thuis (toen ik een klein Rikje was) was de kerstavond het hoogtepunt van het kerstfeest. We aten iets bijzonders (niets spectaculairs overigens) en daarna kwamen de zangbundels boven en werd er bij de kerstboom gezongen. De pakjes die bij de kerstboom lagen, werden een voor een bevrijd van hun papiertjes en zorgden voor blije gezichten bij de vier broers Jacobs. Op Eerste (of was het Tweede) Kerstdag gingen we naar de bomma op den Elsdonk.

Toen ik alleen ging wonen, werd Kerstmis een feestje met vrienden. Lekker eten, veel drinken, meer moest dat niet zijn. Mijn eigen kerstboom (ja, ik heb elk jaar wel een kerstboom gehad, geloof ik). Géén zangbundels, geen cadeautjes meer. In die tijd beleefde ik – geheel toevallig – een bijzondere kerst in Engeland, in Tanner’s Hatch youth hostel, gelegen in de bossen bij Dorking, Surrey.

Deze kleine jeugdherberg was niet aangesloten op het elektriciteitsnet. Slapen deed je in stapelbedden met drie ‘verdiepingen’. In feite was de jeugdherberg dicht, maar je kon er toch terecht en er verzamelde zich een bont gezelschap. Op kerstavond trokken we door het bos naar Dorking om in een pub naar folk music te luisteren. We kochten een enorme kalkoen en een van de gasten, die kok was in een restaurant in Marseille, bereidde hem. We hadden een heerlijk maal op Eerste Kerstdag! Voor ’t eerst in mijn leven reisde ik op Boxing Day en kwam er achter dat er dan zowat geen treinen rijden. Gelukkig geraakte ik toch in Dover vanwaar ik naar Bredene (bij Oostende) reisde waar mijn ouders elk jaar een appartement huurden van vrienden.

Begin jaren ’80 wandelde ik met vrienden een stuk van de South Downs Way. Op kerstavond zouden we eens goed gaan eten, zie, we keken er al naar uit. Helaas bleek er in heel Brighton amper restaurant open te zijn – uiteindelijk aten we gauw gauw iets warms en heets bij een Indiër die ons om negen uur zijn tent uit keek… De volgende dag zaten we aan de kerstdis in Arundel youth hostel. Net als in Tanner’s Hatch, had zich ook daar een bijzonder gezelschap verzameld… Het werd een memorabel kerstdiner met Christmas crackers (kennismaking), imaginaire schietpartijen en elderflower gin!

Toen ik trouwde en kindertjes had gekregen, werd kerstavond met het gezin doorgebracht – en dat doen we nog steeds en dat is erg knus en fijn. Eerste en Tweede Kerstdag werden met de schoonfamilie doorbracht. In de familie hadden ze heuse kersttradities. Een stevige wandeling van Castricum door de duinen naar Wijk aan Zee, iets drinken bij Sonnevanck (toen nog een soort vrijplaats waar alternatief volk bijeenkwam, inclusief WEPS, de Vereniging van Welstellende Eigentijdse Progressieve Senioren), terug met de bus. Eten. Ik was in een muzikale familie terechtgekomen, dus het waren muzikale avonden. In het begin leuk, maar op een gegeven moment was ik er ook wel weer klaar mee…

Op de scholen waar ik werkte, was het kerstfeest altijd een jolige boel met toneelstukjes, liedjes, moppen en veel te veel eten bij een grote kerstboom die vol lichtjes en glitters hing. Dat is op mijn huidige (vrije)school wel anders. Daar wordt het kerstfeest sfeervol en stemmig gevierd, er heerst een fijne sfeer in de school. Niks drukte en lawaai… De leerkrachten brengen een oud kerstspel ten tonele: het zgn. Oberufer kerstspel.

Uit de landstreek bij het Bodenmeer, vertrokken in de 16de eeuw groepen boeren richting het oosten. Zij streken uiteindelijk neer in wat nu de grensstreek is van Tsjechië, Oostenrijk en Hongarije. Daar bouwden de Duitstalige immigranten een bestaan op. De oorspronkelijke taal en cultuur van deze boeren bleven, door de geïsoleerde ligging van hun woongebied, eeuwenlang bewaard. Voor de taalkundige Karl Julius Schröer was dat rond 1850 zo interessant dat hij er een studie van maakte. Hij ontdekte dat de boeren al eeuwen lang ook hun eigen kerstspelen opvoerden in de kersttijd. Spelen die, sinds hun immigratie, wat taal en vorm betreft bijna ongewijzigd waren gebleven. Rudolf Steiner werd zo gegrepen door die kerstspelen dat hij ze nieuw leven inblies.

Ook op mijn scholen wordt nog elk jaar het kerstspel opgevoerd. Ik heb al twee keer meegespeeld en hoewel ik niet meer dan vier tekstregels in mijn hoofd gepropt krijg en dus maar een klein rolletje ambieer en krijg, vind ik het heel leuk om eraan mee te doen. Gisteravond voerden we ons kerstspel op voor ouders en belangstellenden, in een propvolle zaal. Vanmorgen speelden we tweemaal voor de kinderen. En toen begon de kerstvakantie.

Het is intussen stil in mijn kamer. De muziek uit de CD-speler is verstomd… Het is tijd om de computer uit te schakelen en onder de wol te kruipen met een lekker boek. Ik lees momenteel Het Kindeken Jezus in Vlaanderen, geschreven in heerlijk Vlaams door Felix Timmermans (Lier 1886–1947, bekendste roman: Pallieter) en voor het eerst uitgegeven in 1917. Het is een parafrase van het evangelieverhaal, waarin Christus in Vlaanderen wordt geboren. Kwestie van in de kerstsfeer te blijven…

Om redenen van privacy-technische aard heb ik zwarte balkjes aangebracht…