tsjiess

Vandaag rijden we naar East Lothian: de regio ten oosten van de Schotse hoofdstad Edinburgh. Onze eerste stop houden we in het dorpje Peastonbank waar de Glenkinchie distillery staat. De whisky die hier wordt gestookt behoort tot de zgn. Lowland whisky’s (naast de Highland en Island whisky’s). Tegenwoordig bepaalt de ligging van de distillery tot welke groep de whisky’s behoren.

“The line (grens) begins at the North Channel and runs along the southern foreshore of the Firth of Clyde to Greenock, and from there to Cardross Station, then eastwards in a straight line to the summit of Earl’s Seat in the Campsie Fells, and then eastwards in a straight line to the Wallace Monument, and from there eastwards along the line of the B998 and A91 roads until the A91 meets the M90 road at Milnathort, and then along the M90 northwards until the Bridge of Earn, and then along the River Earn until its confluence with the River Tay, and then along the southern foreshore of that river and the Firth of Tay until it comes to the North Sea.”

Glenkinchie is een van de vier thuishavens van Johnny Walker en dat zie je meteen: voor de ingang van het visitor centre staat een prachtig beeld van Johnny en zijn hond… Een alleraardigste verkoper vraagt of we een tour willen doen, maar daar bedanken we voor: een tour (met proeverij, dat wel) kost 19 pond p.p. en duurt anderhalf uur. Te duur en te lang – we hebben in feite andere plannen voor vandaag! Dat laat onverlet dat de man de tijd neemt om ons uit te leggen welke whisky’s er bij Glenkinchie worden gedistilleerd en wat hun karakteristieken zijn. We mogen ook proeven van een Clynalish whisky, gestookt in de gelijknamige stokerij (van Johnny Walker) in het noorden van Schotland, aan de oostkust van Sutherland.

De volgende stop is de ongelooflijk sfeervolle Humbie kirk and graveyard… De kerk dateert van omstreeks 1800, maar het kerkhof is ouder. Kerk en kerkhof liggen tussen twee dorpen in, in een rustig valleitje waar je via een smal asfaltweggetje in rijdt.

Dan rijden we definitief naar de noordkust van East Lothian waar we gaan wandelen bij Gullane. We komen o.a. door het stadje Haddington, dat er heel leuk uitziet… We doen nog wel een niet geplande extra stop als we aan de kust komen, bij het natuurreservaat Aberlady Bay waar een beek met de gekke naam Peffer Burn de Firth of Forth instroomt. We lopen het gebied een paar honderd meter in. Het doet denken aan de buitendijkse gebieden langs de Nederlandse noordkust.

In Gullane wonen weinig arme mensen, als je de huizen ziet… Het dorp ligt boven de zee en kijkt uit over Gullane Bay. We laten de auto achter op de drukke parkeerplaats en lopen door de duinen het strand op waar best wat volk op de been is ondanks het grijze weer. Met de zee links van ons, dus in oostelijke richting wandelen we weg van de drukte en pikken een paadje op dat op de grens van rotskust en duinen loopt. Al gauw zijn we bijna alleen en wordt het écht mooi. Wat ontzettend jammer dat de beloofde zon maar niet wil gaan schijnen! We lopen hier langs de Firth of Forth. Aan de overkant ligt Fife, bekend o.a. van Saint Andrews (universiteit en golf course). Op sommige plekken deinzen de duinen wat naar achter en liggen er mooie stranden. Het is eb. Bij een ruïne (een wandelaar vertelt ons dat het de bouwval is van een kerkje ter ere van Saint Patrick) eten we een hapje.

Ter hoogte van het eilandje Eyebroughty buigt de kust af en doemen voor ons enkele eilandjes op, o.a. het kleine Fidra met zijn mooie vuurtoren. Een heel eind naar het oosten (voorbij North Berwick) zien we Bass Rock liggen, een enorm rotseiland (hoogste punt 107 meter), eveneens met een vuurtoren – en een paradijs voor zeevogels. Daar broedt o.a. een grote kolonie jan van genten (gannets in het Engels), grote vogels die op het eerste zicht op meeuwen lijken. Zij vliegen over de zee en opeens duiken ze verticaal naar beneden het water in. Even later komen ze weer boven en zetten ze hun jacht verder.

Over een breed strand lopen we nu richting de Hanging Rocks, vrij hoge kliffen waarin zich twee (ondiepe) grotten bevinden. Er zijn sporen van bewoning aangetroffen uit de Iron Age (de ijzertijd, 1200 tot 550 jaar voor Christus). Via een steil zandpad kom je erbij. We lopen 200 meter terug en verwonderen ons over de kleurtjes die de keien op het strand hebben…

Ter hoogte van een monument (neergestort vliegtuig) lopen we de duinen in. De zon komt er zowaar even door en jongens, wat komt er dan opeens kleur in het landschap. De terugblik op strand en eilandjes is verrassend mooi. Er groeien hier velden vol slangenkruid, zo hoog als ik nog nooit heb gezien. Onze wandeling gaat nu op een track lopen dat parallel ligt met de beroemde Archerfield links. Achter het golfterrein zie je de daken van enorme villa’s… Bij het hoofdgebouw is men bezig met het afbreken van reusachtige tenten en tribunes – hier werd onlangs een groot golftoernooi gespeeld.

De route is nu behoorlijk saai; we hebben spijt dat we, nu de zon er geregeld doorkomt, niet teruggelopen zijn door de duinen en langs het strand. We moeten zelfs ruim een kilometer langs de drukke A198 lopen om weer in Gullane te komen. Hier volgen we trouwens een stukje de John Muir Way. John Muir (1838-1914), een Schots-Amerikaans natuurwetenschapper, schrijver en natuurbeschermer (geboren in Dunbar), wordt in Schotland o.a. geëerd met een lange afstandswandelpad (Great Trail).

Zo gauw we kunnen, lopen we een zijstraat in die ons terug richting de duinen voert. Over kleine paadjes, op sommige plekken tussen metershoge duindoornbomen (sic) bereiken we Gullane beach weer. In Fife regent het en de buien trekken de Firth of Forth op. Het duurt niet lang of de eerste regendruppels vallen ook hier.

We rijden naar North Berwick, dat even verderop langs de kust ligt. Een van de mannen van Glenkinchie zei dat we daar absoluut een kijkje moesten gaan nemen. Net voor we het stadje in rijden, zetten we de auto aan de kant. Een breed gazon, Elcho Green, en een zandstrand scheiden ons van de zee. We lopen naar de haven. Waar het gazon ophoudt, lopen we verder over het strand. De huizen staan hier letterlijk op het strand en via houten trappen kunnen de bewoners zo hun zonne- of zeebad gaan nemen! De laatste druppels verwaaien in de straffe wind, en de zon komt er weer door.

North Berwick is een pittoreske kustplaatsje – de camera’s maken overuren! In de verte zien we Bass Rock weer liggen: zo massief, die gestolde vulkaanplug! Zoals gezegd, nestelen er op Bass Rock talloze zeevogels waaronder papegaaiduikers, zeekoeten, eidereenden, drieteenmeeuwen, alken en inderdaad ook jan van genten. Van al dat fraais hebben we honger gekregen. We vragen een local waar de fish & chips shop is. Er zijn er twee, maar hij adviseert de shop die gerund wordt door een Turkse familie. Wij gaan in de rij staan. Dan blijkt dat we alleen cash kunnen betalen. In de Co-op naast de fish & chips hebben ze een geldautomaat. Ik trek er 100 pond uit de muur. Nu kunnen we betalen. We zetten ons op een bankje op Elcho Green met zicht op zee en smullen van de vis en de frietjes, die netjes in een kartonnen doos zijn geserveerd (en niet, zoals bij de meeste f&c’s, in een soort piepschuim bakje).

Daarna maken we nóg een rondje langs het strand en bij de haven, want de zon komt er door en het licht is zo mooi! Maar dan is het toch echt tijd om weer naar Morebattle te rijden: een rit van ruim anderhalf uur (90 km). Toch maken we nog een fotostop bij de kust, ter hoogte van Tantallon Castle en Bass Rock…

Het wordt al vrij gauw donker en de wegen worden smaller en bochtiger. Op een gegeven moment komt er een auto achter ons rijden. Ik wil hem voor laten gaan dus zo gauw we op een recht stukje weg zitten dat breed genoeg is, zet ik mijn linker pinker aan en vertraag. In eerste instantie lijkt de auto ons niet te willen inhalen, maar als ik een beetje rem, gaat ie ons toch voor. Het blijkt een politieauto te zijn! Met gezwinde spoed verdwijnt hij in de nacht. En wij vervolgen op ons gemakje onze route. Laat thuis na een lange, mooie dag!

Zondagochtend – en we worden wakker in ons Schotse bed. Buiten kijken we een grijze, natte wereld in. Jongens, wat regent het! Iets voor half elf stappen we in de auto en rijden naar Coldstream, waar we afgesproken hebben met vrienden C&F die hier wonen. C staat ons in de regen op te wachten bij de ingang van het parkeerterrein van The Hirsel Cottage Tea Room. We begroeten mekaar allerhartelijkst en wisselen in de regen tassen met kerst- en jaardagscadeautjes uit… Die worden gauw in de auto’s gezet en we haasten ons naar binnen waar we ons aan een tafel installeren en koffie/ thee met wat lekkers erbij bestellen. Nieuwtjes en herinneringen worden uitgewisseld. Door de regen lopen we naar het winkeltje waar ze allerlei local food verkopen. Ik val als een blok voor een paar zakken wel heel bijzondere chips…

C stelt voor naar de village summer fair in Cornhill te rijden en daar samen nog wat rond te kijken. We krijgen een VIP parkeerplekje binnen de hekken. De regen valt het ene moment zachtjes, dan weer met bakken uit de lucht. De stalletjes staan opgesteld rond het schoolplein van de voormalige primary school die nu onderdak biedt aan kleine zaakjes, o.a. een juweelmaker, een winkeltje waar allerlei huisvlijt te koop is, een sportschooltje enz. We lopen langs de stalletjes en vluchten dan het gebouw in. Even later wordt er omgeroepen dat het koor (speciaal voor de gelegenheid met een bus hierheen gereisd) gaat zingen: in de plensregen brengen zij hun liederen ten gehore, terwijl het publiek luistert vanonder een woud van paraplu’s…

We nemen afscheid en rijden terug naar Morebattle. Rond vier uur wordt het droog – zoals voorspeld is! Vrouwlief en ik hebben elk een wandeling in gedachten, het wordt die van vrouwlief want de mijne gaat wel heel veel over asfalt. We lopen ons straatje uit (Teapot Street) en allereerst verkennen we Morebattle een beetje. Met name bij de pittoreske kerk blijven we een tijdje hangen.

Maar dan is het toch echt tijd om het dorp uit te lopen. We volgen de pijltjes van de St. Cuthbert’s Way, een lange afstandswandelroute van 62 mijl (ong. 100 km) die begint bij de machtige abdij van Melrose en eindigt op Lindisfarne, the Holy Island. Bij het eerste kruispunt buiten het dorp gaan we rechtsaf. Het geasfalteerde laantje klimt stevig en al gauw hebben we een mooie terugblik op ons dorp.

Op een gegeven moment zien we een zijweg met een wegwijzer naar Corbet Tower. Het ziet er wel privé uit maar we weten ook dat je in Schotland het right to raom hebt: je mag overal wandelen behalve als de landeigenaar het expliciet verbiedt en natuurlijk moet je je respectvol gedragen: langs de rand van een veld lopen, hekken netjes sluiten, geen gewassen beschadigen en dieren niet onrustig maken. In het hoge gras achter een hek zit een haas, hij laat zich rustig bekijken tot hij ons in de smiezen krijgt – en weg is-ie.

Even verderop komen we bij prachtige tuinen. Er staat een oude toren en een leuk Victoriaans kasteel: Corbet Tower en Corbet House. We lopen langs het huis en over de oprijlaan naar de weg. Niemand die ons een strobreed in de weg legt, terwijl we ons toch echt wel op privé terrein bevinden…

Langs de portierswoning lopen we het kasteeldomein af. We twijfelen: linksaf en op huis aan, of rechtsaf, het riviertje over en kijken of we het track vinden dat in de flank van de heuvel terugloopt. Eerst kiezen we ‘recht naar huis’ maar bij het eerstvolgende kruispunt aarzelen we toch weer.

En… we maken rechtsomkeer. Een paar honderd meter verderop is een ford: een doorwaadbare plaats. Hier zijn onze schoenen niet echt op berekend.

Volgens mij moet er ook ergens een footbridge zijn waarmee we het riviertje kunnen oversteken. En inderdaad, 100 meter verder kunnen we met droge voeten de overkant van de rivier bereiken over een luxe houten brug. We lopen het weiland in. De St. Cuthbert’s Way gaat hier omhoog, de Cheviot Hills in. Wij nemen het track dat in de flank van de heuvel loopt en eerst wat stijgt om daarna af te dalen naar de vallei.

Ik schrik: een tiental meters voor mij buitelen een stuk of wat patrijzen het hoge gras uit en zetten het op een loopvliegen. Meteen daarna volgen tientallen vogels en voor we het weten zien we honderden patrijzen opvliegen, weglopen, rond rennen. Even verderop wordt ons duidelijk wat er hier aan de hand is: een man is de dieren aan het voeren, hier worden patrijzen klaargestoomd voor de jacht en/of de feestdagen…

Het track eindigt op de weg van Town Yetholm naar Morebattle. Een half uur later lopen we langs de pub het dorp weer in en bereiken we onze cottage. In een mum van tijd zitten we op de bank met een mok hete thee…

Om klokslag half zes (local time) fluit Pharell Williams ons wakker met zijn liedje Happy. Een damesstem vertelt ons dat het Taste Restaurant op deck 9 het ontbijt serveert en dat we om half zeven met de ontscheping beginnen. Ik neem een douche en eet een stuk ontbijtkoek dat ik wegspoel met een slok water. Niks Engels ontbijt, we letten op de centen, nietwaar.

De afdaling naar car deck 4 verloopt vlot. Het duurt nog even voor we gaan rijden. De lucht is grijs maar het is (nog) droog. Vijf lange rijen… maar dan is het onze beurt. Een vriendelijke jongeman bestudeert onze paspoorten en vraagt waar we naartoe gaan. “Scotland, sir.” “How long?” “Three weeks, sir.” “Enjoy your holidays!” “Thank you, we certainly will!” En we rijden… de haven uit, de weg naar Colchester. Dan gaat het richting Ipswich, Bury Saint Edmunds, Newmarket, Huntingdon. We rijden de A1 op die we zullen volgen tot Newcastle. Het begint te regenen. De A1 is op sommige plekken al een motorway (dan heet ie de A1(M)) met drie tot vier baanvakken in elke richting, maar op sommige stukken is het nog de oude A1 met twee om twee baanvakken. Het is aardig druk maar wel te doen. De regen maakt het af en toe lastig, of eigenlijk moet ik zeggen: de spray, het opspattend water. Zoab (zeer open asfaltbeton) kennen ze hier niet.

Bij Peterborough verlaten we de A1 voor een sanitaire stop. Even later vervolgen we onze reis tot we afzwenken om een wat langere stop te maken bij The Workhouse in Southwell. Het machtige Victoriaanse bakstenen gebouw is goed te zien vanaf de parkeerplaats. We laten onze lidkaarten zien en wandelen er in de miezerregen naartoe. Vóór het huis is een enorme moestuin aangelegd.

We krijgen een video guide mee: een soort klein tablet met een sensor die verbindt met de ‘cirkels’ die overal in het gebouw te vinden zijn: vervolgens krijg je dan een aantal plaatjes te zien met wat extra informatie.

Wat zijn workhouses? Hun geschiedenis gaat terug naar de 14de eeuw toen in 1388 de Poor Law Act werd gestemd. De pest had in Europa en dus ook in Groot-Brittannië gewoed en er was in feite een tekort aan arbeidskrachten, net als nu. Om te voorkomen dat mensen gingen rondzwerven om elders beter betaald werk gingen zoeken, werden allerlei restricties ingevoerd. Parochies kregen de verantwoordelijkheid om te zorgen voor hun armen en behoeftigen. In de loop van de volgende eeuwen werden nieuwe wetten ingevoerd. Zo bepaalde de wet in de Poor Relief Act (1576) dat als mensen in staat waren om te werken, ze arbeid moesten verrichten om ondersteuning te krijgen.

Het Victoriaanse workhouse was een instelling die bedoeld was om werk en onderdak te bieden aan door armoede getroffen mensen die geen middelen hadden om in hun eigen levensonderhoud te voorzien. Met de komst van het Poor Law-systeem werden de werkhuizen in feite gevangenissystemen die de meest kwetsbaren in de samenleving huisvestten. Zoals een suppoost het tijdens ons bezoek verwoordde: “Het systeem was zo opgezet dat de armste armen – vaak ook mensen die niet meer konden werken zoals gehandicapte mensen, ouderen enz. – er alleen heen gingen en/of bleven als ze geen andere uitweg meer zagen. Wie kon moest werken voor de kost. Het werk was zo saai als mogelijk zgn. om mensen doorzettingsvermogen te leren.” Charles Dickens legde het systeem bloot in al zijn lelijkheid in zijn boek Oliver Twist.

Het huis dat wij bezoeken telt drie verdiepingen en twee vleugels: een voor de mannen en een voor de vrouwen, en de kinderen sliepen in de zalen tussen de twee vleugels in. Families werden dus uiteen gehaald… De mensen sliepen in zalen op de eerste en de tweede verdieping. Vrouwen werden vooral ingeschakeld voor huishoudelijk werk en werk in de moestuinen, de mannen deden voornamelijk onderhoudsklussen maar ook wel werk dat het workhouse geld opleverde. Eén thema was leidend: alles moest routineus, eentonig, vervelend zijn zodat je er geen plezier en voldoening uit kon scheppen…

Over workhouses valt veel meer te vertellen, maar de tijd dringt en de (reis)tijd loopt en dus stappen we in om verder noordwaarts te rijden… Langzaam maar zeker worden de wegen wat rustiger en als we eenmaal Newcastle voorbij zijn, hebben we het Alleen op de wereld gevoel dat je wel vaker hebt als je in Northumberland rijdt.

We hebben de A1 verlaten en rijden nu over de A696 via Otterburn het Northumberland National Park in. Het miezert een beetje en de toppen van de heuvels zijn in nevelen gehuld. De wegkant kleurt roze: wilgenroosjes in vol ornaat… A696 wordt A68, we rijden langs Kielder Forest Park en door de Cheviot Hills. We kruisen de Pennine Way die hier vanuit Byrness naar zijn eindpunt Kirk Yetholm gaat: de laatste, lange etappe en de enige etappe die ik niet heb gelopen omdat ze a) erg lang is en b) over gevaarlijke moors gaat. De youth hostel warden raadde me destijds af om deze etappe in mijn eentje te lopen! Nu is dat anders want halverwege is een shelter gebouwd en de paden zijn verbeterd.

Bij Carter Bar (geen bar…) passeren we de Engels-Schotse grens.

We zijn er bijna. We rijden door Jedburgh met zijn imposante abdijruïne en nemen een paar kilometer verderop de afslag naar rechts. Over de A698 en de B6401 bereiken we Morebattle waar Rambler Cottage de komende week ons thuis én onze uitvalsbasis zal zijn… Het is 21 uur als ik de motor uitzet. Huisje verkennen, auto uitladen, hapje eten en een grote pot thee zetten. En dan, na een lange reisdag… zzzzzzzzzz.

Vrijdag 21 juli. Belgische Nationale feestdag. De tekst van de Brabançonne ben ik helaas vergeten (is dat een streek van mijn onderbewustzijn of is het gewoon de oude dag?) en bovendien moet ik vanmorgen nog gewoon werken. Het is rustig: de telefoon gaat niet en er zijn maar een paar mailtjes te beantwoorden: ook op de noordelijke Nederlandse scholen begint vandaag de zomervakantie en schoolleiders hebben vast wat anders aan hun hoofd dan lastige vragen stellen. Mooi, zo kan ik mijn eigen werkzaamheden op tijd afronden en om half een de laptop dichtklappen en mijn telefoon uitschakelen.

De middag wordt gebruikt om (verder) in te pakken en alle bagage in de auto te laden. We moeten straks naar Hoek van Holland en de A4 is al de hele middag dicht wegens een serious accident! Om half zeven besluiten we toch maar te gaan rijden en inderdaad, bij Roelofarendsveen rijden we de staart in van de enorme file die hier uren heeft gestaan. Maar… alles rijdt weer en zonder veel oponthoud passeren we Leiden en Den Haag. Boven het Westland pakken paarse wolken samen en gaat het regenen. Aangekomen in Hoek van Holland komt de zon alweer voorzichtig achter de wolken vandaan…

Het is druk! Normaal rijden we zo de controle en de het kantoortje van de marechaussee voorbij; nu staan we vijf rijen dik aan te schuiven en het gaat vooruit als bonen knopen. Uiteindelijk rijden we het schip in. We staan op car deck 4; onze hut ligt op de tiende verdieping. De lift brengt ons omhoog. Tot onze verbazing hebben we een vijfpersoonshut! We zetten onze spullen neer en dalen af naar dek 9, waar het restaurant, de bar, de bioscoop, de tax free shop enz. zijn. Wij gaan naar buiten. Toen we in de rij stonden aan te schuiven, is er nog een flinke bui gevallen. Het kletsnatte dek ligt te glimmen in het avondlicht. Nog heel even komt de zon tussen twee wolken door kijken. De avond valt. Om 21.45 uur maakt de Stena Brittanica zich los van de kade…

Het schip keert 180 graden en vaart over de Nieuwe Waterweg de Noordzee op. In de leuke strandhuisjes en bij de strandtent van Hoek van Holland Strand branden de lichtjes al. De zee is rimpelloos maar er is toch een behoorlijke deining. Als we eenmaal op volle zee zijn, voelen we de boot licht heen en weer gaan. We nemen een kijkje in de tax free shop en gaan daarna aan een tafeltje bij de bar zitten. Vrouwlief neemt een kopje thee, ik besteld traditiegetrouw een Murphy’s Irish Stout. Mijn vriend Dennis zou zeggen: een pint vol real black stuff. In een Heineken glas, dat wel. Het leven is niet altijd perfect…

Het zal zo rond de klok van elf uur zijn als we naar onze hut terugkeren. Ik lees nog even, maar dat houd ik niet lang vol… Vaag hoor ik de zware motoren diep in de buik van het schip dreunen. Een mooi, geruststellend geluid. Ik houd er wel van.