Het is zaterdag en vanavond hebben we een feestje in Emmeloord. Omdat heen en weer naar Emmeloord best een end rijden is, hebben we besloten om er een dagje uit van te maken. We hebben het plan opgevat om Schokland eens te bezoeken…

Schokland ligt in de Noordoostpolder. Wij rijden vanuit Noord-Holland via Enkhuizen over de Houtribdam (N307) naar Lelystad. De derde keer in drie weken tijd! Het is vijf voor elf als we de N352 verlaten en over een smal asfaltweggetje, de Keileemweg, het eiland oprijden. We parkeren bij de Gesteentetuin in het Schokkerbos. Dit gemengde bos is ruim 50 jaar geleden aangeplant. De bodem van het Schokkerbos (ca. 85 ha) bestaat uit klei, keileem en veen en bood weinig perspectief voor de akkerbouw. De aanplant bestaat voornamelijk uit essen, eiken en naaldbomen. Keileem en veen zorgen voor een ongelijkmatige en trage groei van het bos. Voor varens, paddenstoelen en mossen biedt dit juist extra kansen: kenners vonden er naast 75 mossoorten ook nog eens meer dan 350 soorten paddenstoelen waarvan er circa 30 zeldzaam tot zeer zeldzaam zijn. Het bos ligt geïsoleerd van andere bosgebieden, maar toch leven er roofvogels zoals havik, buizerd, sperwer en ransuil, en veel zangvogels en reeën.

Het Bezoekerscentrum in de Gesteentetuin is nog gesloten; het gaat pas op het middaguur open. Jammer, want ik had wel een kopje koffie gelust… In de Gesteentetuin is een aantal zwerfkeien te zien, die door de gletsjers van de voorlaatste ijstijd in de Noordoostpolder zijn achtergelaten.

We trekken onze wandelschoenen aan en gaan lopen. We volgen een route die wordt aangegeven met oranje pijltjes: de Vluchthavenwandeling. Eerst gaat het over kronkelende paden door het bos. Her en der staan informatieborden: het Schokkerbos wordt beheerd door Flevo-landschap (https://flevo-landschap.nl). Het schap doet er alles aan om de bezoeker goed te informeren over de natuur, de geschiedenis en de archeologie van het voormalige Zuiderzee eiland.

De paden zijn behoorlijk modderig, gelukkig liggen er op de natste passages takken en dunne boomstammetjes in het slijk zodat de wandelaar droge voeten houdt. We bereiken de bosrand en de wandeling gaat nu verder over grassige paden. Hier is er geen houden meer aan: binnen de kortste keren sijpelt het water mijn schoenen in… Gelukkig heb ik droge sokken en nette schoenen in de auto liggen, want op een feestje aankomen met soppige schoenen, dat kan natuurlijk niet!

We steken de Oud Emmeloorderweg over en ronden de kop van Schokland. Aan onze rechterhand zien we al van ver een terp met daarop twee gebouwen een een lichtbaken. Die blijken aan de oude vluchthaven te staan…

Schokland is in 1859 ontruimd. Het eiland werd geregeld overstroomd. Om van de ene naar de andere terp te gaan, waren houten steigerpaden en dammetjes aangelegd. Kortom, het was er een natte boel. Bovendien sloegen stormen de kust af en werd het eiland steeds smaller en kleiner. In 1825 was er een enorm stormvloed. Het water kwam toen nog hoger dan in 1916, toen vele dorpen langs de Zuiderzee zo zwaar werden getroffen dat de planmakerij om de Zuiderzee te bedwingen werden omgezet in daden: tussen 1927 en 1933 werd de Afsluitdijk aangelegd… Na de storm van 1825 nam de armoede op Schokland verder toe en ten slotte werd door koning Willem het besluit genomen het eiland te ontruimen. De Schokkers kregen in dorpen op het vasteland huizen en kwamen daar in buurtjes bij elkaar te wonen. Hun eigen huizen moesten ze afbreken om te voorkomen dat ze terug zouden keren naar hun geboortegrond…

We zijn nu aanbeland bij de meest noordelijke terp en de haven die daar lag. Het dorp hier heette… Emmeloord! In de 19^de eeuw woonden hier soms meer dan 350 mensen dicht op elkaar in houten huisjes! De inwoners van Emmeloord waren merendeels katholiek, de protestantse bevolking woonde op de Middenterp, de Zuidterp en de vele andere, kleine terpen.

Na de ontruiming werd de kerk afgebroken en steen voor steen weer opgebouwd in Ommen! De haven bleef wel in gebruik. Bij slecht weer konden Zuiderzeevissers hier schuilen tot de storm voorbij was. Er werd zelfs nog vis verhandeld: van 1915 tot 1932 was er een visafslag. De vangsten werden per opbod verkocht en vervolgens in kleine bootjes naar het vasteland verscheept. In 1942 viel de Noordoostpolder droog en dat betekende het einde van de haven van Emmeloord. De meeste gebouwen werden afgebroken, zelfs de lichtopstand (die in de volksmond de vuurtoren werd genoemd) moest eraan geloven. Wat we nu zien is een reconstructie van die lichtopstand. De woning van de vuurtorenwachter en een gebouwtje waarop een misthoorn stond, werden gespaard. Van de misthoorn zelf is trouwens niets bewaard gebleven… Ook de haven is gereconstrueerd: bezoekers krijgen zo toch een goede indruk van hoe het er hier vroeger moet hebben uitgezien.

Op de plaats waar ooit het kerkhof lag, is nu een monument aangelegd ter nagedachtenis aan de bewoners van Emmeloord. De namen van de families zijn verwerkt in het kunstwerk. Een plek waar ik toch even stil van werd…

We kijken een hele tijd rond. Het is jammer dat het zulk grijs weer is. We krijgen een foto geappt uit Alkmaar: daar schijnt de zon uitbundig! Na een tijdje zetten we de wandeling voort. We komen langs een kunstwerk dat lijkt op een boei: het Nationaal Binnenvaartmonument. Over een schelpenpad, waarlangs hoge essen groeien die de rand van Schokland markeren, wandelen we terug naar het zuiden. Na een kleine kilometer steken we het eiland dwars over en via modderige bospaden bereiken we de Gesteentetuin weer.

Werelderfgoed Schokland is een eiland op het droge, dat nog altijd boven het polderlandschap uitrijst. Bij de Oude Haven van Emmeloord is de Zuiderzee met een beetje verbeelding nog te zien en voelen. Schokland was het eerste Nederlandse monument dat op de Werelderfgoedlijst terechtkwam. Het vroegere Zuiderzee eiland telt onder meer negen Rijksmonumenten en vijf archeologische terreinen. Er zijn honderden archeologische terpen, kerkresten, dijksystemen en andere relicten aangetroffen. En dan zijn er ook nog resten gevonden van prehistorische en vroeg-historische leefgemeenschappen.

In het Bezoekerscentrum vind je veel informatie over het eiland. Er vinden ook allerlei activiteiten in plaats en er worden geregeld excursies georganiseerd… Ik werd getroffen door dit schilderij van de oude haven van Emmeloord… Je ziet goed hoe de Zuiderzee tekeer kon gaan…

De koffie komt hier uit een automaat, dus besluiten we ons geluk te gaan beproeven aan de andere kant van de grote weg, in Museum Schokland. We gaan zeker terugkomen naar deze plek, maar dan met mooi, helder weer…