Op de website van Museum Het Schip staat het volgende vermeld.

“De Amsterdamse School is een kunst- en architectuurstroming die, ondanks de naam, overal in Nederland voorkomt. Het is een stroming die nauw verweven is met de opkomst van goede volkshuisvesting door woningbouwcorporaties.

Museum Het Schip is één van de twee locaties waarin wordt verteld over de Amsterdamse School. Het museum bevindt zich in een fantasievol volkswoningbouwcomplex in Amsterdam West, dat is ontworpen door architect Michel de Klerk. Dit expressionistische woonblok is in 1919 gebouwd voor woningcorporatie Eigen Haard. Door de vorm is het gebouw in de volksmond Het Schip gaan heten. Het museum is vernoemd naar het gebouw. Het behoort tot de top van de Amsterdamse School, een stroming in de bouw en sierkunst die zich over heel Nederland verspreidde.“

En daarmee is het belangrijkste verteld over dit museum. Hoewel… Het Schip heeft nóg een museum onder zijn hoede: De Dageraad. Ook daar wordt het verhaal van de Amsterdamse School verteld. Museum De Dageraad bevindt zich in de Burgemeester Tellegenstraat in De Pijp. Op mijn lijstje gezet!

Op zaterdag 6 november verkende ik een stukje Amsterdam en bezocht ik Het Schip. Ik was in de hoofdstad om een stukje mee te lopen met de Klimaatmars en had vrijdagavond al een kaartje besteld voor het museum. Ik werd om 12 uur verwacht en arriveerde iets daarvoor. Mijn corona QR-code en Museum Jaarkaart werden gecheckt en wel bevonden. Op het middaguur verzamelden zich enkele mensen op de hoek van de Zaandamstraat en de Oostzaanstraat. Een aardige jongeman stelde zich voor als onze gids en liet ons meteen binnen in het oude postkantoor, dat a.h.w. de boeg van ‘het schip’ vormt.

Het postkantoor vervulde een belangrijke rol. Arbeiders werden in de 19^de en begin 20^ste eeuw meestal uitbetaald in de kroeg, die eigendom was van de baas. Het gebeurde vaak genoeg dat manlief straalbezopen en met een (bijna) leeg loonzakje thuis kwam! Om dat te voorkomen, werden de salarissen van de gezinnen uit deze buurt naar het postkantoor gebracht en daar uitbetaald. Dat betekende dat er in de kluis onder het postkantoor vaak veel baar geld was opgeslagen – dit postkantoor is het meest overvallen postkantoor van Amsterdam!

Binnen is alles gericht op de arbeider die vaak ongeschoold was en dus ook niet kon lezen. De architect heeft er alles aan gedaan om symbolen (zeg maar een soort pictogrammen) te verwerken in zijn architectuur. Ze verwijzen naar de functie van het gebouw of dragen een duidelijk boodschap! Zo is het plafond afgewerkt met een getande rand – net als postzegels! De sierbies op de muur is de afbeelding van een rol postzegels (toevallig ook door deze architect (Michel de Klerk) ontworpen.

De deur waarlangs je naar het kantoor van de postmeester kunt lopen maar waarachter zich nóg een deur bevindt met daarachter de trap naar de kelder en de kluis, is voorzien van een duidelijk ‘Verboden toegang’. En weet dat er hard wordt opgetreden als je dit verbod negeert!

Vanuit dit postkantoor kun je ook bellen. In de ruime telefooncel hangt een toestel. Aan de buitenkant vind je weer de nodige symboliek: zo herken je een ouderwetse telefoonpaal met dwarslatten waarop de porseleinen isolatoren staan… Je ziet ook een vogeltje afgebeeld; de boodschap is: weet dat de telefoniste, die elders in dit kantoor de verbindingen tot stand brengt, kan meeluisteren!

We mogen overal in het kantoor rondkijken, alleen de kelder is niet toegankelijk. Vervolgens neemt de gids ons mee naar het binnenplein van het museum waar in een container een krotwoning is nagebouwd. Schrijnend is de woonsituatie van arbeiders in de 19^de eeuw geweest! Wie maar ergens ruimte had, timmerde ergens een piepkleine woning waar een heel gezin met vaak meer dan tien kinderen moest hokken. Zonder stromend water, zonder WC, zonder kachel… Je kunt het je in feite niet voorstellen, als je in beschouwing neemt hoe luxe de meeste Nederlanders tegenwoordig wonen, al kun je aan iemands woning nog steeds aflezen tot welke economische klasse hij of zij behoort. Dat er sociale woningen nodig waren – volkshuisvesting – moge wel duidelijk zijn…

De volgende etappe van onze rondleiding is een flat in Het Schip, die is ingericht met meubilair uit de jaren ’20 van de vorige eeuw. De gids vertelt er eerlijk bij: de meeste arbeiders zullen er toen niet zo fraai bijgezeten hebben. Wij, de bezoekers, de meeste van mijn leeftijd, ervaren het interieur dan ook meer als gelijkend op dat van onze grootouders… jaren ’50 zeg maar. Sfeervol is het echter wel.

De flat die we bezoeken, is van een iets groter type dan de meeste flats in het complex, en dat heeft te maken met het feit dat hij onder ‘het torentje’ ligt, waardoor de architect wat moest afwijken van de normale afmetingen vanwege de vormgeving van het gebouw, die, zoals je ziet op de foto hieronder, best wel bijzonder is te noemen! Vanuit de museumflat kun je trouwens met een trap naar de eerste verdieping, naar de kantoorruimtes van het museum, en vandaaruit vertrekt een smalle trap naar de punt van ‘het torentje’. En ook daar mochten we gaan kijken!

Na de rondleiding ga ik lunchen in de sfeervolle cafetaria van het museum. Ik geraak er aan de praat met een dame – die ook in ons groepje meeliep – uit Nijmegen, ze is docente psychologie aan de Radboud Universiteit. Dan is het tijd om af te zakken naar het Westerpark…

Ik besluit deze blog met een paar foto’s van de prachtige versieringen en details van het volkshuisvestingscomplex Het Schip. Een kleine greep slechts… Ik heb veel zin om op een mooie lentedag terug naar Amsterdam te komen en hier bij Het Schip eens een hele dag rond te kijken!

Wordt vervolgd.