Erwin Mortier

Ik kende deze Vlaamse schrijver niet, maar ik heb er meteen twee boeken van gelezen. In de verkeerde volgorde, dat wel… Ik maakte kennis met Mortier door het lezen van zijn meest recente roman: De onbevlekte (2020). Een boek dat in mijn ogen niet zo makkelijk leest, maar daar staat een schitterend taalgebruik tegenover en uiteindelijk wordt wel duidelijk waar het allemaal over gaat, nl. een Vlaams gezin met een aangebrande reputatie: Marcel die in 1940-1945 voor de Duitsers ging werken en Vlaamse strijdliederen zingend sneuvelde aan het oostfront…

Diezelfde Marcel is in feite het onderwerp van Mortiers debuutroman uit 1999: Marcel. Maar de verteller in dat boek heet ook Marcel, en is de kleinzoon van Andrea, de zus van Marcel-de-verkeerde. De jonge Marcel bezoekt voor de laatste keer het huis van zijn grootmoeder, op zoek naar sporen van die oom die sneuvelde in de modder ergens in het oosten van Europa, en waar de familie diep in haar hart nog altijd trots op is… Ook in dit boek is met name de taal pakkend, maar ook het verhaal zelf zeer de moeite waard… Ik begrijp dat dit boek destijds heel wat nominaties en prijzen in de wacht sleepte!

Bregje Hofstede

Bregje Hofstede is correspondent Nieuw Feminisme bij De Correspondent en worstelde met haar nachtrust. Dat herken ik, en dus las ik haar boek Slaap vatten (2021). Een mooie titel die je op twee manier kunt begrijpen: in slaap vallen – en: slaap begrijpen. Verhelderend vond ik dat ze meteen korte metten maakt met alle slaaptips die je her en der op internet vindt, van ’s avonds blauw licht mijden tot yoga enz. Ze schuift ze niet terzijde als onzin, maar als niet afdoende en de oorzaak niet aanpakkend… Hofstede ging op zoek naar de kern van haar slaapprobleem door gesprekken te voeren met o.a. Eus van Someren, een hersenwetenschapper die gespecialiseerd is in slaap, en Paul Verhaeghe, de Gentse klinisch psycholoog die m.i. ongelooflijk goed – vanuit de praktijk én vanuit onderzoek – sociaal-maatschappelijke trends als burn-out en slapeloosheid (twee hedendaagse volksziekten) kan duiden. Hofstedes conclusie is dat je je slaapprobleem alleen maar écht aanpakt als je in je leven een aantal fundamentele keuzes maakt, waarbij ze meteen erkent dat zíj in de positie is om die keuzes te kúnnen maken, maar dat dit niet voor iedereen is weggelegd… Slapeloosheid als sociaal-economisch en maatschappelijk probleem. Super interessant boek, ook voor mensen die géén slaapprobleem hebben!

José Saramago

Ook deze schrijver kende ik niet, hij werd me aangeraden door een dierbare vriendin. José de Sousa Saramago (1922-2010) was een van de belangrijkste Portugese hedendaagse schrijvers. Hij won in 1998 de Nobelprijs voor Literatuur. Ik las Het stenen vlot, dat hij in 1986 publiceerde en dat pas in 2002 in Nederlandse vertaling op de markt kwam. Dit is zo’n boek dat je nooit vergeet omdat het je op allerlei manieren bekoort. Ten eerste al het verhaal: door schijnbaar niet-alledaagse, onbegrijpelijk kleine oorzaken scheurt het Iberisch schiereiland los van Europa, precies op de grenzen: de Pyreneeën vormen een kilometers hoge rotswand en Gibraltar blaft achter als een eenzame rots voor de kust van Marokko… Spanje en Portugal drijven de Atlantische Oceaan op. Vier mensen hebben een hoofdrol; zij zijn het die de eerder genoemde kleine voorvallen meemaken die wellicht te maken hebben met het losscheuren van het schiereiland. We volgen hun wederwaardigheden die niet gespeend zijn van menselijkheid. Saramago schrijft lange zinnen, met veel bijzinnen, met midden in een zin hoofdletters, gedachtesprongen, andere sprekers enz. Het is even wennen, maar al gauw zie je de logica van zijn zinsbouw en interpunctie en ga je er helemaal in mee (al geef ik toe dat ik sommige zinnen wel moest herlezen om de draad weer op te kunnen pakken). Saramago heeft ook humor, ik las met bijna voortdurend een genietende glimlach op mijn lippen… Hij schuwt het niet om de politiek in haar hemd te zetten op een zalige manier, met het fileermes (maar je denkt dat hij een botermes hanteert…). En hij levert als schrijver tussendoor doorlopend zijn commentaar: hilarisch soms. Kortom, ik ga méér lezen van deze Portugese schrijver…