“Zo, dat kereltje heeft temperament, zeg!” Dat hoor je zeggen als er in ‘dat kereltje’ pit zit en hij dat laat zien. Ook auto’s kunnen temperament hebben. Temperament is echter meer dan ‘pit’… Zelf had ik me nooit zo bezig gehouden met het begrip ‘temperament’ totdat ik op de vrijeschool ging werken en ik daar leerde dat ieder mens een voorkeurtemperament heeft (laat zien). De antroposofie onderscheidt vier temperamenten:

> Energieke mensen worden sanguinisch genoemd.
> Cholerische types zijn vurig en rake snel geïrriteerd.
> Melancholie wordt gekoppeld aan zwartgalligheid, neerslachtigheid en depressie.
> Flegmatici zijn traag, kalm en weinig emotioneel.

Deze vier temperamenten zijn terug te voeren op de Oudheid, lees ik op Wikipedia.

“Temperament is een heel basale persoonlijkheidstrek die al in de vroegste kinderjaren blijkt en tot de aanleg van een individu behoort en tot op zekere hoogte erfelijk is. Het gaat daarbij om eigenschappen zoals de felheid waarmee op prikkels wordt gereageerd, het algemene energie- en activiteitsniveau en de mate van introversie of extraversie. Er bestaan in de psychologie verschillende indelingen van temperamentverschillen; er is dus niet één bepaalde indeling die algemeen aanvaard wordt.

In de Griekse oudheid waren de temperamenten oorspronkelijk de vier persoonlijkheidstypen: het sanguïnische, flegmatische, cholerische en melancholische temperament. Deze vier oude typen hebben tot in het begin van de 20e eeuw een rol gespeeld in de geneeskunde, met name de psychiatrie, de psychologie en de letteren. Hippocrates was ervan overtuigd dat gezondheid bij de mens afhing van de balans tussen lichaamssappen; onbalans zou ziekte veroorzaken. (…) Hij dacht dat een overheersing van een van de vier lichaamssappen, bloed, slijm, gele gal en zwarte gal, kon leiden tot een bepaald karaktertype.”

De temperamentenleer is in het dagelijks leven beslist niet uit beeld verdwenen, wel is de idee losgelaten dat die gebaseerd zou zijn op de vermenging van lichaamssappen. We zijn het er nu over eens dat iemands grondstemming afhangt van verschillende factoren: invloeden van buitenaf, zoals veranderende levensomstandigheden; inwendige veranderingen, zoals stofwisselingsziekten (bijv. van de schildklier), vermoeidheid; en aanleg.

Ik zoom in op één der temperamenten… het melancholisch temperament. Dit karaktertype staat voor melanos, ofwel een teveel aan ‘zwarte gal’. Zoals de benaming al verklapt, betreft het zogenaamde zwartgallige mensen. Het zijn sombere typen die het simpelweg niet over hun hart kunnen verkrijgen om opgewekt en positief door het leven te gaan. Melancholische mensen beschouwen het bestaan doorgaans als een zware last, waaronder ze vaker wel dan niet gebukt gaan. De tragiek van de melancholicus is tekenend. Agressief is hij niet, in tegenstelling tot het cholerisch type, maar zijn geklaag wekt irritatie op waardoor hij zich onbegrepen voelt en vereenzaming voortdurend op de loer ligt. Daar staat tegenover dat de melancholicus betrouwbaar en zeer eerlijk is, maar moeilijk besluiten kan nemen. Het melancholisch type verzinnebeeldt het element aarde, de herfst en de milt. Melancholie wordt geassocieerd met de kleur blauw (denk bijv. aan Blue Monday).

Wij keken onlangs de film Melancholia, een Deense film uit 2011, geschreven en geregisseerd door Lars von Trier, met Kirsten Dunst en Charlotte Gainsbourg in de hoofdrollen. De film begint met indrukwekkende vertraagde beelden, gedragen door bijzondere muziek: delen uit de ouverture van Richard Wagners Tristan und Isolde. Later in de film begrijp je dat het droombeelden zijn, in feite moet ik zeggen dat verderop in de film wordt bevestigd wat je al vermoedt of aanvoelt…

Kirsten Dunst won de prijs voor beste actrice toen op 18 mei 2011 de film voor het eerst werd vertoond op het Filmfestival van Cannes. De andere actrice is inderdaad de dochter van Serge Gainsbourg en Jane Birkin… De film bestaat uit twee delen. Deel 1: Justine (Kirsten Dunst) en deel 2: Claire (Charlotte Gainsbourg). Justine en Claire zijn zussen.

Spoiler alert: onderstaande tekst bevat details over de inhoud en/of de afloop van het verhaal.

Deel 1 begint met een lachwekkende scène: een enorme limousine rijdt zich klem op het smalle weggetje naar het kasteel waar Claire woont met haar man, en waar het huwelijksfeest zal plaatsvinden van Justine en Michael. Het paar is net getrouwd… Ze komen twee uur te laat op hun eigen feest. Langzaam maar zeker verandert de sfeer en sluipt er een melancholische atmosfeer in de film, soms bevreemdend, soms op het deprimerende af, maar altijd boeiend… en elke keer weer ook humoristische situaties! De bruid zinkt weg in haar dromen en angsten, het feest bloedt dood… Michael vertrekt maar weer. Aan de hemelkoepel gebeuren vreemde dingen.

Dat laatste wordt duidelijk in deel 2. Een grote, blauwe (!) komeet die de naam Melancholia draagt, stevent af op de aarde. Volgens berekeningen moet de komeet de aarde op een haar na missen, maar niet iedereen is daar van overtuigd. Claire al helemaal niet, zij is doodsbang. Een week of wat voordat de komeet de aarde zal bereiken, komt Justine naar het kasteel, volkomen depressief en in zichzelf gekeerd. Langzaam maar zeker wordt een duister sfeertje opgebouwd… Leo, het zoontje van Claire en John (Claires steenrijke echtgenoot) vertrouwt op zijn tante Justine. Samen bouwen ze een magische hut waarin ze met z’n drietjes afwachten wat er komen gaat…

Het was héél lang geleden dat ik zo’n film had gezien en ik moest er dan ook echt ín komen. Maar ik kan niet anders zeggen dan dat ik het een magnifieke film vind…