Ik ken Huub Buijssen niet, maar de titel van zijn boek trok wel meteen mijn aandacht: De verborgen psychologie achter populisme. Het boek stond bij de sprinters: recent uitgegeven boeken die je in de bibliotheek kort én tegen betaling kunt lenen. Als ik non-fictie boeken leen, lees ik ze vaak niet van kaft tot kaft. Hetgeen de schrijver wil vertellen, krijg je gauw genoeg te horen en ik ervaar de rest dan als boekenvulling. Zo heb ik dít boek niet gelezen. Ik moest het wel van kaft tot kaft lezen… Inmiddels is De verborgen psychologie van populisme opnieuw uitgegeven (een geactualiseerde versie, denk ik, hoewel de versie die ik las ook al in 2024 verscheen). Uit de titel is het woord verborgen geschrapt…

Populisme is niet uitsluitend van rechts of van links. Het is van allebei de politieke kampen. Kenmerkend is dat populisten de gewone man (jou en mij) aanspreken en dat wij (in) hen geloven. Onderzoek wijst uit dat populisten nou juist niet goed zorgen voor de gewone man; ze zorgen vooral goed voor zichzelf en voor hun eigen kliek. En uiteindelijk zorgen ze ook nog eens voor (veel) ellende.

We leven in een wereld waarin onzekerheid troef is. “Onzekerheid is onze enige zekerheid,” is een vaak gehoorde uitspraak. Mannen en vrouwen die in eenvoudige taal beloven dat het allemaal weer behapbaar en beter wordt (= zoals vroeger, toen de wereld – in retrospectief… – nog overzichtelijk was), nemen steeds vaker en nadrukkelijker het politieke podium in beslag, met instemming van een substantieel deel van de bevolking. Als je dit helder geschreven boek leest, begrijp je welke psychologische processen achter een populistische beweging schuilgaan. Buijssen koppelt politicologisch aan psychologisch onderzoek en daardoor begrijp ik beter wat er in de wereld gaande is. Ik vind het allemaal best beangstigend… Het meest beangstigende vind ik trouwens het feit dat politieke partijen uit het midden niet in staat zijn een antwoord te formuleren op een populistische tendens!

Ik hoop dat veel politieke leiders maar ook heel veel kiezers dit boek willen lezen en bereid zijn na te denken over de materie. En ik wens ons allen toe dat de rede, het sociale en het fatsoen het winnen van de angst, de ik-gerichtheid en de onredelijkheid. Ik besef dat rede en fatsoen pijn gaan doen… maar een wereld die in brand wordt gezet door populistische leiders, gaat op de lange duur nog veel meer pijn doen, daar ben ik van overtuigd.