Ik ken Joke van Leeuwen niet zo goed. Oei, dat is niet zorgvuldig geformuleerd, ik begin opnieuw.

Joke van Leeuwen ken ik niet en haar boeken amper. Ik weet dat ze een gevierd kinderboekenschrijfster is – en dat al vele jaren. Ik heb in de bibliotheek wel eens door een boek van haar gebladerd maar dat riep prompt ergernis op en dus heb ik het meteen weggelegd. Tot mijn verrassing kozen mijn leeskringgenoten als volgende boek: HIER van… Joke van Leeuwen. Oké, dacht ik, Joke van Leeuwen schrijft blijkbaar ook voor grote mensen… laat ik deze uitdaging eens aangaan!

Ik moet onmiddellijk bekennen: ik vind het een mooi boek. Het is een boek dat bijblijft. Het is een beklemmend boek… In een huis bij de grens, niet ver van oude bruinkoolmijnen en een eindje weg van een dorp, woont Stamvader. Hij is grenswachter en neemt zijn beroep zeer serieus. Hij bewaakt een vage grenspost tussen ons land en het buitenland. Ik had meteen associaties met het IJzeren Gordijn… Stamvader heeft een hond die Hond heet en samen gaan ze achter smokkelaars aan, mensen die pakjes boter over de grens smokkelen. Dat deed me gelijk denken aan mijn jonge jaren: spannende autoritjes naar ‘Holland’ – beter gezegd het waren de ritjes terug die spannend waren want dan hadden we wat boter gekocht en die mocht België niet in. Laat mijn geheugen me nu in de steek en verwar ik mijn verhaal met de verhalen die mijn ouders en grootouders vertelden, spannende tochten over de donkere hei met een fietstas vol roomboter…!?

Stamvader heeft een zoon, Bardo, die trouwt met Mara. Samen hebben ze een dochtertje die ze Onna noemen, genoemd naar de overleden vrouw van Stamvader (en dus Bardo’s moeder). Van Stamvader mag de naam Onna niet klinken dus noemen ze het meisje Kleine. De relatie tussen hier en het buitenland verslechtert, de grens gaat dicht, er wordt een hoog hek geplaatst, Stamvader wordt gepensioneerd en raakt gevangen in zijn eigen vadsigheid, hij komt zijn bed niet meer uit. Bardo doet legerdienst, het gaat economisch slecht met ons land hier, hij vindt geen werk maar krijgt uiteindelijk een baan als grensbewaker. Hij is veel van huis, Mara zorgt dan voor Stamvader en Kleine. Het huwelijkse leven lijdt onder Bardo’s afwezigheid. Er wordt geschoten… Het boek eindigt een beetje hoopvol. Komt het toch nog goed? Zeker weten dat het goed afloopt, doe je niet als de laatste letters verslonden zijn.

De titel HIER slaat m.i. op ‘je eigen plek’: je eigen land, je eigen dorp, je eigen huis, je eigen vel, je eigen volk, je eigen leven, … Daartegenover staat het buitenland, het dorp, de vijand, de andere mensen enz. Het boek appelleert, zoals ik al eerder schreef, aan het IJzeren Gordijn, maar ik kan me niet ontdoen van de gedachte dat het ook gaat over nu: landen die hun grenzen sluiten voor andere mensen, landen die muren (willen) bouwen om de ‘mensen van daar’ tegen te houden. We zijn nog lang niet zover dat we een global society vormen!

Ik ken Joke van Leeuwen nog steeds niet, maar ik heb nu wel een boek van haar gelezen. En dat nodigt uit tot een nadere kennismaking. Met haar boeken, bedoel ik.