“De leraar – de volwassene met horloge en zakagenda – overziet zonder moeite de hele periode. Het kind leeft nog aan de vloedlijn van de eeuwigheid. Een zomervakantie is een tijdperk dat voortduurt, drie weken vorst vormen een leven van schaatsvreugde.”

Deze prachtige tekst komt uit het tijdschrift Vrije Opvoedkunst, sociaal pedagogisch tijdschrift, 31ste jaargang nr. 4, juli 1968. Het thema van dit nummer van het vrijeschool-blad is het periode- of hoofdonderwijs.

Wat is periode-onderwijs? “Een bepaald vak, bijv. wiskunde, geschiedenis, biologie enz. wordt gedurende enkele weken achtereen (in aantal variërend van 2 tot 6) elke dag onderwezen tijdens de eerste twee uren van de schooldag.”

Welke voordelen biedt een dergelijke aanpak? We lezen verder…

1. Interesse en concentratie. De basis van een leerproces dat de hele mens (de hersenen, het gevoel en de wil) aanspreekt en tot ontplooiing brengt, moet interesse zijn. Wil de interesse niet oppervlakkig en uitsluitend intellectueel gericht blijven, dan moet zij zich enige tijd achtereen op haar object kunnen focussen. Met een rooster waarop voor elk uur van de dag een ander vak staat, en elke dag verschillende vakken geconsumeerd moeten worden, versnippert men de belangstelling op onhygiënische wijze. (…)

2. Economie van het onderwijs. In een periode van bijv. 3 weken (= 36 uren) kan men veel meer doen dan in 36 uur per jaar in de vorm van een wekelijks lesuur. Dat komt omdat het geheel altijd meer is dan de som der delen. (…)

3. Noodzakelijke inschakeling van het vergeten. Het laten rusten of vergeten is geen negatief element bij het leren, doch juist een zeer positief te nemen factor. In de slaap is de mens niet alleen lichamelijk actief, ook in geestelijk opzicht verwerkt de slaap de inhouden die overdag zijn opgenomen. (…)

4. Noodzakelijke creativiteit van de onderwijzer. Het is duidelijk dat twee uur achtereen hetzelfde vak doceren uitgesloten is, wil men tenminste het kind niet overbelasten. Dat wil zeggen dat de lescompositie een psychologisch – en niet minder fysiologisch – verantwoorde aangelegenheid moet zijn. (…)

5. Bevordering van de zelfwerkzaamheid van de leerlingen. In de periode-lessen moeten de leerlingen niet alleen luisteren, ze moeten ook wat kunnen doen. Het klassengesprek, het projectwerk enz. komen gemakkelijker aan bod dan in wekelijkse lesuren. (…)

Ik vind het concept periode-onderwijs prachtig. Op veel vrijescholen worstelt men nu met de toepassing van lesmethodes voor met name rekenen… Hoe wrik je een methode in perioden? In mijn beleving alleen door je methode als leidraad te gebruiken i.p.v. als spoorboekje doorheen het schooljaar. Een besef dat in steeds meer ‘gewone’ basisscholen begint door te dringen en waar we ons op de vrijeschool terdege bewust van moeten blijven!